Và o ngà y rằm tháng 4 năm 624 trÆ°á»›c công nguyên, tại vÆ°á»n Lâm Tỳ Ni gần thà nh Ca Tỳ La Vệ, nÆ¡i hiện là vùng biên cÆ°Æ¡ng giữa Nêpan và Ấn Äá»™, Äức Pháºt đã giáng sinh. Ngà i là con vua Tịnh Phạn và Hoà ng háºu Ma Da. Lúc nà y, vua Tinh Phạn trị vì má»™t vÆ°Æ¡ng quốc nhá» của bá»™ tá»™c ThÃch Ca. Khi Äức Pháºt vừa chà o Ä‘á»i, vá»›i 7 đóa sen đỡ bÆ°á»›c, má»™t tay chỉ lên trá»i, má»™t tay chỉ xuống đất mà rằng: "Thiên thượng cõi tục, duy ngã Ä‘á»™c tôn" (Trên trá»i dÆ°á»›i đất, chỉ có trà não siêu phà m của báºc Giác Ngá»™ má»›i là tôn quý).
Vua cha rất yêu quý Thái tá», là m lá»… đặt tên là Tất Äạt Äa, dòng tá»™c Cồ Äà m. Vì dòng há» nà y thuá»™c bá»™ tá»™c ThÃch Ca nên sau nà y Ngà i có danh hiệu là ThÃch Ca Mâu Ni (có tức thị báºc Thánh của bá»™ lạc ThÃch Ca). hoà ng thái tá» có 32 tÆ°á»›ng tốt và 80 vẻ đẹp của thánh nhân.
Ngà y Thái từ chà o Ä‘á»i là ngà y há»™i vui lá»›n của toà n vÆ°Æ¡ng quốc. Dân chúng gần xa kéo vá» kinh đô Ca Tỳ La Vệ ăn mừng. Má»™t vị đạo sÆ° già tên là A TÆ° Äà từ nÆ¡i ông tu hà nh trên núi Himalaya đã đến cung vua để chà o mừng và xem tÆ°á»›ng Thái tá». Gặp hoà ng thái tá», đạo sÄ© bá»—ng chắp tay vái chà o vá»›i thái Ä‘á»™ khôn cùng cung kÃnh. Äạo sÄ© tuy cuá»i mà vẻ mặt thoáng buồn. Äược há»i cÆ¡ tại sao, vị đạo sÄ© giải đáp là ông mừng vì Thái tá» ngà y mai sẽ thà nh Pháºt, nhÆ°ng ông buồn vì ông tuổi đã quá cao, ắt phải tạ thế mà không được vị Pháºt ngà y mai trá»±c tiếp giáo huấn, giác ngá»™.
Thái Tất Äạt Äa được nuôi nấng, dạy dá»—, giáo dục má»™t cách toà n diện cả vá» văn chÆ°Æ¡ng và võ nghệ. Sách kể rằng, chỉ trong khoảng thá»i kì từ 7 đến 12 tuổi, hoà ng thái tỠđã há»c thông hiểu 5 môn há»c trên thiên hạ và 4 sách Thánh Veda. Äến năm 13 tuổi, Thái tá» bắt đầu há»c võ thuáºt. Nhá» có sức khá»e phi thÆ°á»ng, Ngà i há»c môn võ gì cÅ©ng giá»i.
Năm 17 tuổi, Thái tá» sánh duyên cùng công chúa Da Du Äà La xinh đẹp và hạ sinh được má»™t ngÆ°á»i con trai đặt tên là La Hầu La. Trong gần 13 năm, sau ngà y cÆ°á»›i, Thái tá» sống má»™t cuá»™c Ä‘á»i hạnh phúc trong nhung lụa, vô tÆ°, không biết gì tá»›i má»i ná»—i khổ và bất hạnh ở Ä‘á»i.
Thế nhÆ°ng, vá»›i thá»i gian, do năng khiếu suy tÆ° sâu sắc và lòng thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i bẩm sinh, tuy sống trong cung và ng Ä‘iện ngá»c nhÆ°ng lòng Thái tá» luôn Ä‘au đáu những ngẫm vá» lẽ vô thÆ°á»ng của hạnh phúc.
Má»™t ngà y ná», Thái tá» Ä‘i ra ngoà i thà nh dạo chÆ¡i và lần trÆ°á»›c hết trong Ä‘á»i được tiếp xúc vá»›i những sá»± thá»±c Ä‘en tối và đáng sợ. hoà ng thái tá» tuần tá»± gặp má»™t hình ảnh pháºt thÃch ca ngÆ°á»i già yếu, má»™t ngÆ°á»i bệnh táºt, má»™t xác chết và rốt cục là má»™t vị tu sÄ© vá»›i dung sắc giải thoát, ung dung Ä‘i trên Ä‘Æ°á»ng. hoà ng thái tá» nghiệm thấy mình dù là hoà ng thái tá» con vua cÅ©ng chẳng thể thoát khá»i cảnh già , Ä‘au, và chết. Những hình ảnh siêu thoát của vị tu sÄ© đã giúp Thái tá» sá»›m thấy được con Ä‘Æ°á»ng dẫn đến giác ngá»™, vÄ©nh viá»…n khắc phục má»i ná»—i khổ cá»±c và bất hạnh của Ä‘á»i ngÆ°á»i. Từ đó, hoà ng thái tá» nuôi dưỡng quyết tâm xuất gia cầu đạo.
Giữa khuya mùng 8 tháng 2, hoà ng thái tá» cùng ngÆ°á»i hầu Xa Nặc cưỡi ngá»±a Kiá»n Trắc, vượt dòng A Nô Ma, quyết chà xuống tóc tầm đạo, cứu Ä‘á»™ chúng sinh thoát khá»i sinh - lão - bệnh - tá» và má»i ná»—i bất hạnh khác của Ä‘á»i ngÆ°á»i.
Thá»i bấy giá», ở Ấn Äá»™ có táºp tục và niá»m tin rằng, ngÆ°á»i nà o cầu đạo đánh tháo, Ä‘á»u phải kiên trì tu khổ hạnh, ép xác. CÅ©ng theo truyá»n thống đó, Thái tỠđã có 6 năm khổ hạnh nÆ¡i rừng già , má»—i ngà y chỉ ăn 1 hạt mè, 1 hạt gạo, bá»n chà khổ hạnh ép xác tá»›i mức con ngÆ°á»i gầy khô nhÆ° bá»™ xÆ°Æ¡ng, đôi mắt sâu hoẵm, sức khá»e giảm sút không còn Ä‘i vững. rút cục Ngà i nghiệm ra rằng, cà ng kiên trì khổ hạnh, chân lý tối háºu nhÆ° cà ng lùi ra xa, tâm não cà ng mê má», thân thể cà ng suy yếu. Ngà i thấy rõ, khổ hạnh, ép xác không phải là con Ä‘Æ°á»ng thoát khổ và cứu khổ.
Thái tá» quyết định ăn uống bình thÆ°á»ng trở lại, sau đó suốt 49 sá»›m hôm ngồi yên tu táºp, kiên trì, phấn đấu và rốt cuá»™c đã giác ngá»™, thà nh Pháºt dÆ°á»›i gốc cây Bồ Ä‘á». NhÆ° váºy, sau 6 năm gian khổ, kiên trì không má»i mệt, và o năm 35 tuổi, hoà ng thái tá» Tất Äạt Äa đã trở thà nh Äức Pháºt.
Sau khi chứng quả, Äức Pháºt xuất hà nh Ä‘i giáo hóa chúng sinh. Ngà i đã Ä‘á»™ hÆ¡n ngà n môn đồ. Trên Ä‘Æ°á»ng giáo hóa, sau khi Äức Pháºt thá» nháºn buổi cúng dÆ°á»ng của ngÆ°á»i thợ rèn Thuần Äà , Ngà i bảo vá»›i đại chúng: "Äây là buổi thá» trai cuối cùng của NhÆ° Lai trên cõi tục nà y". Khoảnh khắc sau, Pháºt hiện tÆ°á»›ng bệnh táºt để nhắc nhở các hà ng đệ tá» không nên quên sá»± vô thÆ°á»ng trong cuá»™c sống.
HÆ¡n 49 năm Ä‘á»™ sinh thuyết pháp, từ vÆ°á»n Lá»™c Uyển cho đến thà nh Câu Ty Na, trÆ°á»›c lúc và o tịch diệt nát bà n, Äức Pháºt khai thị cho chúng môn sinh lần cuối cùng: "Phải nÆ°Æ¡ng theo pháp giá»›i là m thầy, hãy tá»± mình thắp Ä‘uốc lên mà đi".
Sau những lá»i di ngôn căn dặn đại chúng Ä‘Æ°á»ng hÆ°á»›ng tu hà nh, Äức Pháºt nằm nghiêng bên phải, an tÆ°á»ng và o đại định Niết bà n. Khi ấy, trái đất rung Ä‘á»™ng, ngÆ°á»i trá»i Ä‘á»u thÆ°Æ¡ng khóc vì biết rằng chá»— tá»±a nÆ°Æ¡ng của mình từ nay không còn nữa.